Nederland raakt achterop met toegang tot nieuwe geneesmiddelen

Luisterend naar het debat over de relatie tussen geneesmiddelenprijzen en stijgende zorgkosten, moet ik steeds vaker denken aan het bekende verhaal van de blinde mannen en de olifant. De mannen betasten allemaal hetzelfde mooie dier, maar beschrijven het vervolgens allemaal totaal anders. Met alle gevolgen van dien. Misverstanden, onbegrip, in sommige versies van het filosofische verhaal vallen er zelfs klappen…

In discussies over geneesmiddelenprijzen gebeurt vaak hetzelfde. Naar analogie van de olifant staan veel partijen aan één kant te voelen. Welke kant, dat laat ik aan uw verbeelding over, maar hun conclusie is: geneesmiddelen zijn te duur en als maatschappij geven we er teveel aan uit. De oplossing ligt volgens hen voor de hand. Harder aanpakken die prijzen!

Ik vraag me af of deze partijen wel genoeg hebben gekeken naar álle kanten van deze ‘olifant’. Natuurlijk moet het gesprek ook gaan over kosten, maar heeft men bijvoorbeeld voldoende oog gehad voor snelle toegang tot medicijnen, of voor gezondheidswinst voor patiënten? Weet men dat de kosten in belangrijke mate stijgen door de vergrijzing omdat we steeds meer en langer medicijnen gebruiken? En dat kosten van geneesmiddelen minder snel stijgen dan de totale zorgkosten?

Onlangs deelde de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) haar mening over geneesmiddelenprijzen in een opiniestuk¹ . Dit overheidsorgaan doet belangrijk werk: het maakt regels, houdt toezicht, onderzoekt en adviseert. In het stuk kiest de NZa stelling, tegen het in hun ogen falende overheidsbeleid om de kosten van (innovatieve) geneesmiddelen in de hand te houden. Wéér ligt de focus op de kostenkant. Woorden als ‘duur’, ‘prijs’ en ‘betaalbaarheid’ komen in totaal 66 keer voorbij, terwijl ‘toegang’ en ‘vertraging’ slechts tien keer worden genoemd. Het woord ‘gezondheid’ komt niet één keer in het stuk voor. En ‘oplossing’ maar één keer, namelijk dat ze er geen (pasklare) hebben…

Een bijwerking van ons kosten-gedreven beleid is dat Nederland steeds verder achterop raakt in Europa als het gaat om toegang. Patiënten zijn daar de dupe van: te veel inzoomen op de kosten en te weinig op de baten van nieuwe geneesmiddelen heeft een nadelig effect op de tijd die voorbijgaat totdat patiënten toegang krijgen tot deze innovaties.

In het rapport ‘Every Day Counts²’ is geanalyseerd hoe snel patiënten in verschillende Europese landen toegang krijgen tot nieuwe kankergeneesmiddelen, nadat deze door de autoriteiten zijn goedgekeurd. Met de gemiddelde tijd totdat een middel vergoed wordt, doen we het in Nederland gemiddeld niet eens zo slecht – 234 dagen versus het Europese gemiddelde van 462 dagen.

Het probleem zit meer in de daadwerkelijke toegang voor patiënten. Artsen in Frankrijk nemen zo’n nieuwe behandeloptie gemiddeld het snelst op in hun dagelijkse praktijk. Nederland bungelt, vergeleken met negen andere Europese landen, helemaal onderaan. In vergelijking met Franse patiënten krijgt slechts 20 procent van de Nederlandse patiënten binnen een jaar na akkoord over vergoeding, toegang tot dezelfde nieuwe behandeloptie!

Hoe komt dat? Ziekenhuizen en zorgverzekeraars moeten eerst afspraken maken over deze nieuwe zorg, richtlijnen worden vertraagd geactualiseerd en oncologische middelen worden na registratie nogmaals getoetst. Allemaal kostbare tijd. Tijd die voor een patiënt het verschil tussen leven en dood kan betekenen.

Willen we de gezondheidszorg in Nederland betaalbaar en toegankelijk houden, dan moeten we ons niet blindstaren op één aspect. Laten we met alle nuances kijken naar de rol en plaats van innovatieve geneesmiddelen. Als grootste innovatieve geneesmiddelenbedrijf van Nederland gaat MSD hierover graag het gesprek aan, met alle stakeholders. Want alleen samen lukt het ons om de complete olifant te zien én om die goed te beschrijven.

Referenties: