biomarkers

Biomarkers bij longkanker

July 1, 2021

Wat zijn biomarkers

Wetenschappelijke ontwikkelingen gaan steeds sneller. Verschillende ziektes waaronder kanker, kunnen nu beter worden gediagnostiseerd en behandeld aan de hand van meetbare en afwijkende veranderingen die zich in het lichaam voordoen. Die meetbare veranderingen worden veroorzaakt door bepaalde stoffen die er voor zorgen dat organen en cellen anders gaan functioneren. Zulke stoffen heten ‘biomarkers’. De hartslag of de waarde van de bloeddruk is een biomarker. Maar ook meer gecompliceerde veranderingen in stukjes weefsel die pas zichtbaar worden na onderzoek in het laboratorium kunnen een biomarker zijn.

Waarom zijn biomarkers belangrijk?

Biomarkers kunnen helpen bij het stellen van een diagnose of het vaststellen van de juiste behandeling, zo ook bij kanker. Een biomarker kan gedetailleerde informatie geven over het type tumor of stadium waarin de tumor zich bevindt. Deze informatie ondersteunen arts en patiënt in de keuze voor de juiste behandeling tegen de kanker.

PD-L1 Biomarker en longkanker

Een relatief nieuwe ontwikkeling in de behandeling van kanker is immunotherapie. Immunotherapie stimuleert het eigen afweersysteem om kankercellen te vernietigen. Dit concept is door wetenschappelijke onderzoekers, waarvan een aantal werkzaam waren bij de MSD vestiging in Oss, bedacht en verder ontwikkeld. Inmiddels is deze vorm van behandeling geregistreerd voor diverse tumorsoorten. Zo ook voor de behandeling van uitgezaaide niet‐kleincellige longkanker.

PD-L1 is een eiwit dat zich binnen een longtumor op een cel kan bevinden. Wanneer er PD-L1 op de tumorcel zit, kan de tumorcel zich onherkenbaar maken voor het afweersysteem. De behandeling met immunotherapie zorgt ervoor dat de tumorcel weer wordt herkend door het afweersysteem.

Het testen op PD-L1

Om de mate van PD-L1 expressie te bepalen wordt er een specifieke laboratoriumtest uitgevoerd. Hiervoor wordt een klein stukje tumorweefsel afgenomen (biopt) bij de longkanker patiënt. De patholoog bewerkt vervolgens in het laboratorium het stukje weefsel zodanig dat er kan worden vastgesteld of er sprake is van PD-L1 expressie, en hoe hoog die is. Met de uitslag van deze PD-L1 test kan de longarts vooraf beter bepalen of de behandeling met immunotherapie zal aanslaan. Samen met de patiënt wordt de uitslag van de test besproken en wordt het gewenste behandeltraject ingezet.

Biomarkers en goed geneesmiddelengebruik

Door geneesmiddelen samen met een biomarker, zoals PD-L1 te ontwikkelen, zet MSD zich in voor efficiënt en goed geneesmiddelen gebruik. Als geneesmiddelen doelmatig worden ingezet kan onder- of overbehandeling worden voorkomen, evenals mogelijke verspilling. Op die manier probeert MSD de kosten in de zorg beheersbaar te houden. Biomarkers als PD-L1 maken het mogelijk dat specialisten het juiste medicijn op het juiste moment aan de juiste patiënt kunnen geven.

oncologie

Blaas- of plasklachten? Kom in actie!

May 11, 2021

Deze maand is het wereldwijd ‘Blaaskankermaand’. Ieder jaar, en dus ook in coronatijd, wordt in mei extra aandacht gevraagd voor deze ernstige aandoening en voor de mensen die ermee leven. Ook Michelle Kremer (29), Verpleegkundig Specialist Oncologie, vraagt meer aandacht voor blaaskanker, want: “Hoe eerder je erbij bent, hoe beter de prognose.”

Volgens het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) kregen 6.992 mensen in Nederland de diagnose blaaskanker in 2020¹ . Ook nam het aantal nieuwe blaaskankerpatiënten met zogenoemde ‘invasieve’ tumoren toe, ondanks al het mijden en uitstellen van zorg door corona². En blaaskanker komt drie keer vaker voor bij mannen dan bij vrouwen³.

Achter deze harde feiten gaat veel persoonlijk leed schuil, bij patiënten en hun naasten. Dat weet Michelle Kremer als geen ander. Al tien jaar is zij werkzaam in het Hoofddorpse Spaarne Gasthuis, sinds september vorig jaar als gediplomeerd Verpleegkundig Specialist Oncologie, met urologie als aandachtsgebied. Iedere dag spreekt Michelle met patiënten. “Ik ben dan hun eerste aanspreekpunt en ik ben ook als medebehandelaar direct betrokken bij de behandeling van mensen met de ziekte in een vergevorderd stadium. De tumor is dan in de blaasspier gegroeid (‘spierinvasief’) of uitgezaaid.”

Hoopvol
“Iedereen voelt verdriet, dat hebben alle patiënten die ik spreek met elkaar gemeen. Maar verder verloopt elk gesprek anders, omdat ieder mens uniek is. Hoe iemand zelf in het leven staat, hoe het leven om de persoon heen eruit ziet, hoe fit iemand is, hoe hoopvol, hoe strijdbaar …” “Ik ben altijd eerlijk en zal de zaken nooit mooier voorstellen dan ze zijn, maar goed nieuws is wel dat er met het oog op een mogelijke behandeling de laatste jaren hoopvolle opties zijn bijgekomen. En het onderzoek, gericht op nog meer en nog betere behandelingen, die mensen met blaaskanker de kans biedt om langer en kwalitatief goed te leven, gaat volop door.”

Immuuntherapie
Naast chemotherapie, radiotherapie en opereren is tegenwoordig ook immuuntherapie een behandeloptie bij vergevorderde blaaskanker. Michelle: “Immuuntherapie zet iemands eigen afweersysteem aan om tumorcellen op te ruimen. Op dit moment zijn de opties voor wat betreft immuuntherapie nog beperkt, maar er wordt nu in studieverband onderzoek gedaan naar verschillende vormen van immuuntherapie, waaronder ook combinatietherapieën.” “We zien ook dat meer patiënten hun hoop vestigen op immuuntherapie. Hen goed voorlichten is cruciaal, dus daaraan besteden we
in het Spaarne Gasthuis veel aandacht. We informeren ook over mogelijke bijwerkingen. Tegen patiënten zeg ik altijd dat ik geen glazen bol heb, maar in het algemeen zien we bijvoorbeeld wel dat immuuntherapie beter wordt verdragen dan chemo. Helaas kunnen ook bij immuuntherapie ernstige bijwerkingen voorkomen, maar niet iedereen krijgt daar mee te maken.”

Vroeg opsporen
“Bij vergevorderde blaaskanker bieden wij behandelopties aan in een palliatieve setting. Dat wil zeggen: gericht op verzachting of verlichting bij patiënten die in principe niet meer genezen, maar nog wel een levensfase voor zich hebben. Is de blaaskanker minder vergevorderd, dan geldt: hoe eerder je erbij bent, hoe beter je prognose en hoe minder intensief je behandeling zal zijn.” “Heb dus goed oog voor de meest voorkomende symptomen zoals bloed in je urine of pijn bij het plassen. Deze klachten hoeven geen redenen te zijn voor ongerustheid, maar kom wél direct in actie en neem contact op met je huisarts, óók in coronatijd!”

Wat kan je zelf nog meer doen in de strijd tegen blaaskanker? “Stoppen met roken vermindert het risico op blaaskanker. Wees verder extra alert als je beroepsmatig bent blootgesteld aan gevaarlijke stoffen die bijvoorbeeld worden gebruikt in de textiel-, rubber- en verfindustrie. En ook erfelijkheid kan een rol spelen. Komt de ziekte bij meerdere personen in de familie voor? Overweeg dan een consult met een klinisch geneticus.”

Leren van patiënten
“Kanker is een beladen onderwerp, dat ondervind ik zelf ook als ik patiënten spreek. Of als het op een verjaardag stilvalt als ik uitleg wat een Verpleegkundig Specialist Oncologie precies doet. Toch is dit mijn droombaan. Elke dag leer ik nieuwe dingen, van collega’s én van patiënten. Ik geniet van de patiëntenzorg, van hoe we samen de zorg verbeteren en van de mooie innovaties in ons vakgebied.”

“Ik ben nog jong en collega’s noemen me gekscherend ook wel eens het ‘immunomeisje’ of het ‘urologiemeisje’. Maar let op: dit meisje, overigens in blijde verwachting van haar eerste kindje, gaat nog baanbrekende dingen meemaken in haar vakgebied! De grote vraag is: ga ik meemaken dat mensen niet meer overlijden aan de gevolgen van blaaskanker? Wat zou dat mooi zijn…”

Ga voor meer informatie naar www.blaasofnierkanker.nl.

Referentie

Hoe eerder je erbij bent, hoe beter de prognose.

Michelle Kremer

Verpleegkundig Specialist Oncologie

kika

MSD vult lege tribunes in Heerenveen met KiKa-beren

October 24, 2020

Een overweldigend mooi resultaat van de berenactie afgelopen weekend. De 15.000 beren waren binnen 24 uur gekocht. Zondagmiddag was de opbrengst al meer dan €230.000,-. Allemaal voor het onderzoek naar kinderkanker. Er kunnen tot donderdag 29 oktober nog een beperkt aantal beren gekocht worden via de actie website kikakberenactie.nl.

Een opvallende actie op zaterdag 24 oktober tijdens de Eredivisiewedstrijd van sc Heerenveen tegen FC Emmen. Geen supporters vanwege de aangescherpte corona-maatregelen, maar 15 duizend knuffelberen met voetbalshirt op de tribunes van het Abe Lenstra stadion. Met deze symbolische actie vragen Stichting Kinderen Kankervrij (KiKa), de voetbalclub en geneesmiddelenbedrijf MSD aandacht voor kinderen in Nederland die kanker hebben.

Na de lange lockdown in Nederland startte de competitie op 12 september weer met een deel van de supporters op de tribune. Maar door de actuele coronamaatregelen was het vandaag helaas wederom niet mogelijk om mensen toe te laten tot de stadions. En daar speelde het drietal snel op in.

Ook bij KiKa kunnen traditionele sportevenementen voor het goede doel niet plaatsvinden en daardoor mist de stichting een groot deel van de inkomsten die nodig zijn om onderzoek naar kanker te financieren. Geneesmiddelenbedrijf MSD loopt voorop in de strijd tegen kanker en is al 15 jaar partner van KiKa, dat op haar beurt een warme plek heeft bij eredivisionist sc Heerenveen. Samen zochten club, stichting en geneesmiddelenbedrijf een alternatieve manier waarop zij – en heel Nederland – KiKa kunnen steunen tijdens ‘corona’. Samen kwamen ze op het idee om de KiKa-beer een hoofdrol te geven, immers het symbool van steun en liefde voor kinderen in moeilijke tijden.

Duizenden KiKa-beren
Frits Hirschstein, oprichter en directeur van KiKa: “Tijdens de eerste maanden van de coronapandemie zijn veel kinderen met kanker onzichtbaar geweest. Omdat zorg werd uitgesteld. Helaas zitten we nu weer in die situatie. Tegelijkertijd hebben we kennisgemaakt met lege voetbalstadions. Daarom moedigen we de voetballers aan met duizenden KiKa-beren in Heerenveen-shirt. En drukken we onze steun aan alle kinderen met kanker uit en laten we weten dat we ze niet vergeten.”

15.000 beren

MSD heeft de eerste 15.000 beren met Heerenveen-shirt gefinancierd, om KiKa op weg te helpen en een bijzondere sfeer in het stadion te creëren. Het aantal KiKa-beren in het stadion staat symbool voor de ongeveer 15.000 kinderen in Nederland met kanker of die kanker hebben overleefd.

Volg ons op YouTube

Na wedstrijd te koop
sc Heerenveen heeft KiKa ook al lang in zijn hart gesloten en roept supporters op om de unieke KiKa-beer in Heerenveen-shirt na de wedstrijd te kopen via de actiesite www.kikaberenactie.nl. Een collectors-item waarmee ze kinderen met kanker een hart onder de riem kunnen steken. En voor de rest van Nederland geldt: uiteraard zijn ook de ‘gewone’ knuffelberen nog steeds verkrijgbaar. Dus iedereen kan een steentje bijdragen aan onderzoek naar kinderkanker.

Delen
Hou zaterdag 14 oktober de Social kanalen van MSD Nederland in de gaten (LinkedIn, Twitter en Instagram) en deel dit mooie verhaal via de hashtag #berenactie.

oncologie

Met behulp van biomarkers kunnen we vooraf bepalen welke groep patiënten het meeste baat heeft bij de behandeling

May 22, 2018

Wat is immunotherapie en hoe werkt dit type behandeling van kanker?
“Immunotherapie is een relatief nieuwe behandelingsmogelijk van kanker. Een zogenaamde anti PD-1 remmer zorgt er bij deze vorm van behandeling voor dat het eigen immuunsysteem wordt gestimuleerd. Hierdoor wordt het afweersysteem van de patiënt zelf ingezet om de kanker te bestrijden”

Hoe speelt de biomarker een rol binnen immunotherapie?
“De biomarker speelt een belangrijke rol bij de anti-PD-1 immunotherapie. Bij mensen met een bepaalde vorm van longkanker, uitgezaaide niet-kleincellige longkanker, kan de mogelijke aanwezigheid van de zogenaamde PD-L1 biomarker een aanwijzing zijn of de therapie aanslaat. Door het meten van het PD-L1 bij de patiënt kunnen specialisten tot een betere keuze komen voor de juiste behandeling. En voor patiënten zelf is het ook erg belangrijk als zij vooraf meer informatie hebben over het mogelijke effect van hun therapie.”

Wat is PD-L1?
“PD-L1 is een eiwit dat onder andere op kankercellen aanwezig is. Door middel van een laboratoriumtest die voorafgaand aan de behandeling moet worden gedaan, is aan te geven welke mensen met uitgezaaide niet-kleincellige longkanker het meeste baat kunnen hebben bij de behandeling met de anti-PD-1 immunotherapie behandeling. Op hoe meer kankercellen het PD-L1 eiwit aanwezig is, hoe groter de kans is dat deze behandeling effectief kan zijn bij de betreffende persoon. PD-L1 op kankercellen is dus een ‘voorspellende’ biomarker voor deze vorm van immunotherapie bij longkanker.”.

Hoe weet een specialist of de PD-L1 biomarker aanwezig is op de kankercellen van een patiënt?
“Voor de bepaling van de PD-L1 moet eerst een stukje tumorweefsel uit de long worden genomen, dit gebeurt in het ziekenhuis. Dit weefsel gaat naar het laboratorium. De patholoog kan vervolgens in het laboratorium onder de microscoop precies zien hoeveel kankercellen PD-L1 positief zijn.“

“Het gebruik van de biomarker PD-L1 is een goed voorbeeld om tot een doelmatige inzet van geneesmiddelen te komen. Omdat met de PD-L1 test al voorafgaand aan de behandeling een betere inschatting kan worden gemaakt bij wie deze behandeling zal aanslaan, draagt deze PD-L1 biomarker in combinatie met de anti-PD-1 immunotherapie bij aan het streven van MSD om het juiste geneesmiddel, voor de juiste patiënt op het juiste moment te kunnen aanbieden.”

Wat kunnen we in de toekomst nog meer verwachten over biomarkers bij kanker?

“Er wordt, ook door MSD, veel onderzoek gedaan naar biomarkers bij kanker. Hierdoor komen er in de toekomst mogelijk meerdere biomarkers beschikbaar die een voorspellende waarde kunnen hebben voor de effectiviteit van immunotherapie. Ook wordt gekeken of het combineren van biomarkers zinvol is en komen nu al de eerste resultaten uit studies met combinaties van geneesmiddelen. Beide ontwikkelingen vergroten de mogelijkheden om behandeling op maat te bieden bij mensen met kanker.”

Meer weten over biomarkers en immunotherapie bij longkanker. Of kijk op onze oncologie site.

Er wordt, ook door MSD, veel onderzoek gedaan naar biomarkers bij kanker. Hierdoor komen er in de toekomst mogelijk meerdere biomarkers beschikbaar die een voorspellende waarde kunnen hebben voor de effectiviteit van immunotherapie.

Koos Bakker

Biomarker & Companion Diagnostic Lead Oncology bij MSD